Το φαξ κάποτε βρισκόταν στην πρωτοπορία των επικοινωνιών, μετά έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής πολλών ανθρώπων και μετά… ήρθε το e-mail.

Σήμερα κανείς δεν αγοράζει πια φαξ και σπάνια χρησιμοποιεί τη δυνατότητα φαξ που διαθέτουν τα πολυμηχανήματα (εκτυπωτές-σαρωτές-αντιγραφικά-φαξ). Αλλά το φαξ δεν πέθανε ακόμη!

Παρ’ όλη την απώλεια της γοητείας του μεταξύ των χρηστών, παρά τις προσπάθειες να αντικατασταθεί τελείως, επιμένει και αντιστέκεται σε όλο τον κόσμο, έχοντας «οχυρωθεί» σε διάφορες περιοχές και επαγγέλματα, κυρίως στις δημόσιες υπηρεσίες, στον ιατρικό τομέα, στις νομικές υπηρεσίες κ.α.

Κάτι η γραφειοκρατική αδράνεια, κάτι η (κυβερνο)ανασφάλεια για τους χάκερ και τις «τρύπες» των σύγχρονων ηλεκτρονικών επικοινωνιών, κάτι το πείσμα ή και η τεχνοφοβία ορισμένων ανθρώπων, όλα αυτά έχουν συνεργήσει ώστε το φαξ να αρνείται να πεθάνει μεταδίδει το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Οι ειδικοί διαφωνούν ποιο πρέπει να θεωρηθεί ως πρώτο φαξ στην ιστορία. Σύμφωνα με μια -αμφισβητούμενη- εκδοχή, ένα είδος πρώιμου μηνύματος φαξ στάλθηκε μέσω τηλέγραφου στο Λονδίνο το 1847 χάρη σε μια εφεύρεση του Σκωτσέζου Αλεξάντερ Μπέιν. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι Τόμας Έντισον και Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ προσπαθούσαν επίσης να αναπτύξουν την τεχνολογία φαξ, σε μια εποχή που οι τηλέγραφοι επέτρεπαν τη μετάδοση μηνυμάτων σε μεγάλες αποστάσεις, ένα γράμμα μετά το άλλο, μέσω κώδικα Μορς.

Το όνειρο των εφευρετών ήταν ήδη να μεταδίδουν τηλεγραφικά όχι μηνύματα γράμμα-γράμμα, αλλά αντίγραφα ολόκληρων κειμένων και εικόνων. Το 1863, στη Γαλλία, ο Ιούλιος Βερν, ο οποίος πάντα έβλεπε μπροστά από την εποχή του, έγραφε ότι το Παρίσι της δεκαετίας του 1960, δηλαδή μετά από ένα αιώνα, θα ήταν πλημμυρισμένο από μηχανήματα φαξ ή, όπως τα αποκαλούσε, «εικονο-τηλέγραφους».

Η τεχνολογία του φαξ αναπτύχθηκε αργά. Στην Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Υόρκης το 1939 ένα μηχάνημα φαξ μετέδωσε εικόνες εφημερίδων από διάφορα μέρη του κόσμου με ταχύτητα 18 λεπτών ανά σελίδα (ασύλληπτα γρήγορη για την εποχή εκείνη, ανάλογη της χελώνας για τη δική μας…).

Όπως γράφει ο Τζόναθαν Κούπερσμιθ στο βιβλίο του «Faxed: Η ‘Ανοδος και η πτώση του μηχανήματος φαξ», «στη σημερινή εποχή της αυτόματης μετάδοσης πληροφοριών και εικόνων, είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε τη μαγεία που βίωσαν εκατομμύρια άνθρωποι στη δεκαετία του 1930, όταν είδαν φωτογραφίες μακρινών καταστροφών να εμφανίζονται την επόμενη μέρα στις εφημερίδες τους ή, αργότερα, στη δεκαετία του 1980, όταν παρακολουθούσαν ένα ακριβές αντίγραφο κάποιας επιστολής να αναδύεται γραμμή-γραμμή από ένα μηχάνημα συνδεδεμένο στη τηλεφωνικό δίκτυο».

Στη δεκαετία του ΄80 το φαξ έκανε το «μπαμ» στα γραφεία όλου του κόσμου, φέρνοντας μια επανάσταση στην ταχύτητα των επιχειρηματικών συναλλαγών, καθώς επέτρεψε για πρώτη φορά σε ανθρώπους και εταιρείες να στέλνουν και να λαμβάνουν γρήγορα και μαζικά κάθε είδους κείμενα, εικόνες και άλλα έγγραφα. Σε λίγα δευτερόλεπτα ένα έγγραφο ταξίδευε αυτούσιο από ένα γραφείο του Τόκιο σε ένα γραφείο της Νέας Υόρκης.

Ήταν ο προάγγελος της σημερινής ψηφιακής εποχής, καθώς το φαξ κατέστησε εφικτή την άμεση μετάδοση εικόνων και κειμένων κάθε είδους, από παραγγελίες για πίτσες, προσκλήσεις για πάρτι και ευχετήριες κάρτες έως αποτελέσματα ιατρικών εξετάσεων, παιδικά σκίτσα και… όρκους αγάπης.

Το φαξ έφθασε στο απόγειό του λίγο πριν την εμφάνιση του διαδικτύου. Το 1995, στο προφητικό βιβλίο του «Being Digital» ο Ελληνο-αμερικανός Νίκολας Νεγκροπόντε, διευθυντής του Εργαστηρίου Πολυμέσων (Media Lab) του Πανεπιστημίου ΜΙΤ, έγραφε ότι «το μηχάνημα του φαξ αποτελεί ένα σοβαρό ψεγάδι στο πεδίο της πληροφορικής, ένα βήμα προς το πίσω, οι επιπτώσεις του οποίου θα είναι αισθητές για πολύ καιρό».

Μετά από λίγα χρόνια, η παραγωγή και οι πωλήσεις μηχανημάτων φαξ άρχισαν να πέφτουν, μια πτώση που σταδιακά πήρε δραματικές διαστάσεις. Θα περίμενε κανείς ότι αυτό είναι το οριστικό τέλος του φαξ – αλλά δεν είναι, όχι ακόμη τουλάχιστον.
Δημόσιες αρχές και υγεία αντιστέκονται

Ακούγεται απίστευτο, αλλά στις ΗΠΑ, σύμφωνα με εκτιμήσεις αναλυτών τεχνολογίας που επικαλείται το περιοδικό «Ατλάντικ», το 75% όλων των ιατρικών επικοινωνιών γίνονται ακόμη μέσω φαξ.

Οι γιατροί βασίζονται ακόμη σε μεγάλο βαθμό στο φαξ τόσο για καταστάσεις ρουτίνας, όσο και για πιο επείγουσες. Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό, είναι για να διαφυλαχθεί το ιατρικό απόρρητο των πελατών τους. Η ψηφιακή αποθήκευση και αποστολή ιατρικών δεδομένων δημιουργεί μια νευρικότητα σε πολλούς ασθενείς αλλά και γιατρούς.

Πολλοί -ακόμη και νοσοκομεία ή κλινικές- θεωρούν ότι ένας χάκερ πιο εύκολα θα παραβιάσει έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή παρά ένα μηχάνημα φαξ. Είναι αλήθεια, σύμφωνα με τους ειδικούς, ότι το φαξ είναι πιο ασφαλές, καθώς ακόμη και αν η μετάδοσή του παραβιαστεί από χάκερ (κάτι που είναι δυνατό), η ζημιά λόγω της διαρροής δεδομένων θα αφορά μόνο τη συγκεκριμένη μετάδοση, ενώ σε περίπτωση κυβερνοπαραβίασης ενός υπολογιστή, ένα ολόκληρο σύστημα ψηφιακών αρχείων με ευαίσθητα ιατρικά και άλλα προσωπικά δεδομένα μπορεί να πέσει σε κακόβουλα χέρια.

Στις αστυνομικές και άλλες υπηρεσίες ασφαλείας, καθώς επίσης σε δικαστικές και εν γένει νομικές υπηρεσίες, αλλά και γενικότερα σε διάφορες δημόσιες υπηρεσίες και αρχές, το φαξ επίσης αντιστέκεται γερά. Ακόμη και το FBI συνεχίζει να κάνει ευρεία χρήση του φαξ, προτιμώντας το συχνά έναντι του e-mail (το οποίο αφήνει περισσότερα ίχνη…).

Δεν λείπουν και οι νοσταλγικοί τύποι με «ρετρό» διάθεση, που θέλγονται από την αύρα παλαιάς τεχνολογίας, την οποία πλέον αποπνέει το φαξ. Εν προκειμένω, σύμφωνα με τους ψυχολόγους, λειτουργεί υποσυνείδητα κι ένα άλλο κίνητρο: η ανάγκη να πιάνει κανείς με τα χέρια του ένα πραγματικό, υλικό έγγραφο, σε μια εποχή όπου τα πράγματα σταδιακά εξαϋλώνονται και γίνονται εικονικά.

Και, βέβαια, υπάρχουν πάντα οι υποκατηγορίες των πεισματάρηδων και των τεχνοφοβικών, οι οποίοι λένε όχι σε κάθε αλλαγή. Δυσκολεύθηκαν τόσο πολύ να μάθουν πώς λειτουργεί το φαξ, που φρίττουν στην ιδέα ότι θα πρέπει να το πετάξουν και μετά να μάθουν πώς λειτουργεί το e-mail!